Kỳ nghỉ lễ là thời gian lý tưởng để trẻ được thư giãn, vui chơi, nhưng cũng là cơ hội tuyệt vời để ba mẹ khơi gợi niềm say mê khám phá và phát triển tư duy sáng tạo cho con qua các hoạt động giáo dục STEAM ngay tại nhà. Không cần đến phòng thí nghiệm hay lớp học chuyên biệt, chỉ với những vật dụng quen thuộc như LEGO®, giấy màu, ly nước hay dầu ăn, trẻ hoàn toàn có thể bước vào thế giới khoa học đầy màu sắc, nơi mỗi trò chơi đều là một trải nghiệm học tập sinh động.
Trong bài viết này, chúng mình sẽ gợi ý những cách đơn giản, gần gũi để ba mẹ cùng con “học mà chơi – chơi mà học” ngay trong chính không gian gia đình, giúp các bé vừa vui lễ vừa nuôi dưỡng thói quen tư duy và sáng tạo mỗi ngày.
1.Phương pháp giáo dục STEAM là gì?
STEAM là phương pháp giáo dục hiện đại tích hợp các yếu tố về Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kỹ thuật), Art (Nghệ thuật) và Mathematics (Toán học) nhằm mục đích giúp trẻ tiếp thu kiến thức từ nghệ thuật và khoa học thông qua phát triển tư duy đa chiều và kỹ năng giải quyết vấn đề.
Các bài học được phát triển từ phương pháp giáo dục STEAM đều vận dụng các tình huống thực tế, trải nghiệm trong cuộc sống từ đó thúc đẩy việc trẻ phải vận dụng nhiều kiến thức để đưa ra phương án giải quyết vấn đề hiệu quả nhất. Việc dạy và học thông qua STEAM làm gia tăng tính hấp dẫn, giúp trẻ hiểu sâu và liên hệ với các vấn đề đã được học một cách nhanh nhất.
2. Các hoạt động giáo dục STEAM tại nhà mà ba mẹ có thể tham khảo vui học cùng bé
Trong thời đại học tập gắn liền với trải nghiệm, việc giáo dục STEAM không chỉ dừng lại ở trường học. Tại chính ngôi nhà của mình, ba mẹ hoàn toàn có thể tạo ra môi trường học tập linh hoạt, sáng tạo và tràn đầy hứng thú cho con nhất là vào những ngày nghỉ lễ. Các hoạt động STEAM tại nhà không yêu cầu thiết bị phức tạp, mà có thể bắt đầu từ những vật liệu gần gũi như khối LEGO, giấy màu, keo dán… Quan trọng nhất là tinh thần “cùng con khám phá” và nuôi dưỡng sự tò mò học hỏi của trẻ mỗi ngày.
2.2.1. Học hỏi giáo dục STEAM từ các mô hình đồ chơi LEGO
LEGO là một hình thức học tập thông qua chơi rất được yêu thích trên toàn thế giới, đặc biệt phù hợp với định hướng giáo dục STEAM. Với thiết kế trực quan và cách tiếp cận sinh động, các bộ LEGO không chỉ giúp trẻ rèn luyện kỹ năng vận động tinh và tư duy không gian, mà còn kích thích trí tưởng tượng, nuôi dưỡng khả năng giải quyết vấn đề và bồi đắp tính kiên trì. Đặc biệt, đây là phương pháp dễ dàng áp dụng ngay tại nhà, mang lại những giờ học sáng tạo và bổ ích cho cả gia đình.
Thử thách giới hạn – Sáng tạo từ số lượng LEGO có sẵn: Hãy cho trẻ một số lượng viên LEGO nhất định (ví dụ: 20–30 mảnh) và giao các “đề bài thử thách” phù hợp với độ tuổi. Với trẻ nhỏ, ba mẹ có thể yêu cầu con xếp hình khối lập phương, ngọn tháp, ngôi nhà nhỏ… Còn với trẻ lớn hơn, hãy tăng độ khó bằng cách đề xuất những hình thù phức tạp hơn như con vật, xe cộ, cây cầu hoặc đồ vật gần gũi (bàn học, tủ sách mini…).Hoạt động này giúp bé rèn luyện tư duy giới hạn tài nguyên, học cách tối ưu hóa thiết kế và phát triển trí tưởng tượng không giới hạn trong điều kiện thực tế.
Kết hợp LEGO với tranh vẽ : Ba mẹ có thể chuẩn bị giấy A3 hoặc tấm bìa lớn, cho trẻ vẽ nền cảnh như: thảm cỏ, bãi biển, dòng sông, đường phố… Sau đó, trẻ sẽ dùng LEGO để xây dựng các chi tiết công trình lên tranh, ví dụ như: cây cầu bắc ngang sông, ngôi nhà trên đồng cỏ, xe chạy trên đường, cây cối mọc ven suối. Sự kết hợp giữa vẽ và lắp ráp không chỉ kích thích khả năng liên tưởng không gian mà còn giúp trẻ phát triển tư duy tích hợp liên môn: nghệ thuật – kỹ thuật – logic xây dựng.
2.2.2. Xem các chương trình về giáo dục STEAM hoặc đọc sách khoa học
Ngoài các hoạt động thực hành như lắp ráp, gấp giấy ba mẹ cũng có thể cùng con xem các chương trình khoa học thú vị hoặc đọc những cuốn sách STEAM dành cho trẻ em để khơi dậy cảm hứng khám phá.
Gợi ý các chương trình STEAM hấp dẫn dành cho bé
Hoạt Hình Khám Phá Khoa Học Cùng Dr.Binocs: Chương trình có hình ảnh hoạt họa sinh động, lời dẫn dễ hiểu, thời lượng ngắn (2–5 phút/tập), giúp trẻ mầm non tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên và hào hứng. Đây là lựa chọn lý tưởng để trẻ từ 4 tuổi trở lên bắt đầu làm quen với tư duy khoa học thông qua quan sát, đặt câu hỏi và khám phá cùng Dr. Binocs.
VTV7 Kids là kênh YouTube giáo dục chính thức của Truyền hình Quốc gia Việt Nam, được thiết kế dành riêng cho trẻ em. Kênh cung cấp nhiều chương trình bổ ích như Khoa học vui cùng Newton, Bé khỏe bé ngoan, Bạn nhỏ thông minh, giúp trẻ mầm non tiếp cận kiến thức khoa học, kỹ năng sống và tư duy sáng tạo một cách tự nhiên. Với nội dung 100% tiếng Việt, hình ảnh minh họa sống động và cách truyền tải dễ hiểu, VTV7 Kids là lựa chọn an toàn và lý tưởng cho trẻ từ 3 đến 6 tuổi.
Sách báo
Còn về sách giáo dục STEAM thì không phải bạn nhỏ nào cũng có hứng thú với việc đọc sách. Do đó, ba mẹ hãy mua cho bé những quyển sách khổ lớn với nội dung chủ yếu là tranh ảnh, như vậy sẽ kích thích được sự quan tâm của các bạn nhỏ. Các sách như: Bộ sách “Cùng con khám phá” (song ngữ), 101 Thí nghiệm khoa học vui cho trẻ em.
2.2.3. Cùng trẻ thực hiện các thí nghiệm giáo dục STEAM đơn giản từ đồ dùng trong nhà
Thí nghiệm là phần quan trọng không thể thiếu trong giáo dục STEAM. Ba mẹ không cần lo lắng phải chuẩn bị thiết bị phức tạp hay chi phí cao. Chỉ với những vật dụng quen thuộc trong gia đình như cốc nước, trứng, giấy hay muối ăn bé đã có thể bước vào thế giới khoa học thú vị ngay tại nhà. Ngoài ra, các ý tưởng thí nghiệm đơn giản cũng rất dễ tìm kiếm trên Google hoặc YouTube, với đầy đủ hướng dẫn và hình ảnh minh họa.
Sự kì diệu của nước
Thí nghiệm giúp trẻ khám phá vì sao dầu và nước không hòa tan. Chỉ cần đổ nước vào cốc, thêm vài giọt màu thực phẩm rồi nhẹ nhàng đổ dầu lên trên, trẻ sẽ thấy dầu nổi lên vì nhẹ hơn nước và không trộn lẫn. Các giọt màu xuyên qua lớp dầu và tan vào nước bên dưới. Thí nghiệm cho thấy dầu và nước không thể hòa tan do khác biệt về tính chất phân tử.
Trứng nổi – trứng chìm
Chỉ với hai cốc nước và một ít muối ăn, trẻ có thể quan sát sự thay đổi kỳ diệu của trứng. Trong cốc nước thường, trứng sẽ chìm. Nhưng khi thêm nhiều muối vào cốc thứ hai và khuấy tan, quả trứng sẽ nổi lên một cách nhẹ nhàng. Hoạt động này giúp trẻ dễ dàng hiểu rằng nước mặn “nặng” hơn nước thường và có thể nâng đỡ vật thể giống như cơ thể người dễ nổi hơn khi bơi ở biển.
Bút chì đâm xuyên túi nước không rò rỉ
Một túi zip đựng đầy nước tưởng chừng rất dễ bị rò, nhưng khi bé dùng bút chì nhọn đâm xuyên túi, nước lại không hề chảy ra. Nhờ vào tính đàn hồi và cấu trúc của túi nilon, các phân tử nhựa nhanh chóng khép lại quanh thân bút, giữ nước bên trong nguyên vẹn. Thí nghiệm này vừa hồi hộp, vừa vui nhộn, lại mở ra cho bé cách hiểu đơn giản về vật liệu và tính chất dẻo của nhựa.
Hy vọng các gợi ý trên sẽ giúp ba mẹ và trẻ có những giờ phút vui học tại nhà vui học tại nhà trong các kỳ nghỉ lễ. Những hoạt động này sẽ giúp các em xây dựng thói quen và niềm ham thích tìm hiểu khoa học phát triển tư duy.
