So sánh phương pháp giáo dục Montessori và STEAM – Đâu là lựa chọn tốt nhất cho trẻ?

1. Tìm hiểu về phương pháp giáo dục STEAM và Montessori

Cả STEAM và Montessori đều nhấn mạnh vào việc học thông qua thực hành. Tuy nhiên, mỗi phương pháp lại có những mục tiêu giáo dục riêng biệt. Trong khi Montessori tập trung phát triển tính tự lập và sự chủ động của trẻ, thì STEAM trang bị cho trẻ các kỹ năng tư duy hiện đại như tư duy phản biện, sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề.

1.1. Nguồn gốc hình thành phương pháp giáo dục STEAM và Montessori

So với giáo dục STEAM, Montessori lâu đời hơn, và mặc dù đã tồn tại hàng thế kỷ, nhưng nó vẫn chứng minh được hiệu quả của mình. STEAM có thể được coi là một thành tựu nổi bật của nền giáo dục hiện đại ngày nay.

– Phương pháp giáo dục STEAM

Phương pháp STEAM là sự tích hợp của 5 lĩnh vực quan trọng bao gồm: Khoa học (Science), Công nghệ (Technology), Kỹ thuật (Engineering), Nghệ thuật (Art) và Toán học (Mathematics). Tiền thân của STEAM chính là STEM, được giới thiệu lần đầu tiên vào năm 2001 bởi Quỹ Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ (NSF).

STEM ban đầu được xây dựng nhằm chuẩn bị cho học sinh các kiến thức và kỹ năng cần thiết để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động chất lượng cao trong thế kỷ 21. Tuy nhiên, STEAM ra đời sau đó với sự bổ sung của yếu tố Nghệ thuật (Art), giúp bồi dưỡng thêm khả năng sáng tạo và tư duy thiết kế cho trẻ.

Các hoạt động học tập trong STEAM thường chú trọng đến việc thực hành, thử nghiệm và chế tạo sản phẩm, giúp trẻ ứng dụng kiến thức vào thực tế và khuyến khích trẻ khám phá, đặt câu hỏi cũng như đưa ra giải pháp cho các vấn đề trong cuộc sống hàng ngày.

Phương pháp giáo dục STEAM giúp trẻ phát triển toàn diện 

– Phương pháp giáo dục Montessori

Montessori là phương pháp giáo dục mang tên người sáng lập – bác sĩ và nhà giáo dục người Ý, Maria Montessori. Phương pháp này xuất hiện vào cuối những năm 1800 của thế kỷ 19, tức hơn 200 năm trước, và ban đầu được phát triển để hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt hòa nhập với cộng đồng.

Nhờ những thành công vượt trội trong việc giáo dục trẻ nhỏ, phương pháp Montessori nhanh chóng được mở rộng và áp dụng rộng rãi cho mọi đối tượng trẻ em trên toàn thế giới.

Montessori chú trọng phát triển sự tự lập, khả năng quản lý bản thân và khám phá tiềm năng cá nhân của trẻ. Các hoạt động học tập theo phương pháp này tập trung vào việc dạy trẻ cách chăm sóc bản thân, bảo vệ môi trường xung quanh, rèn luyện ngôn ngữ, tư duy logic và phát huy năng khiếu cá nhân.

Phương pháp Montessori còn khuyến khích trẻ chủ động lựa chọn hoạt động học tập, giúp phát triển khả năng ra quyết định, tự tin và sáng tạo trong cuộc sống hàng ngày.

1.2. Lợi ích của việc áp dụng phương pháp giáo dục STEAM và Montessori

– Ưu điểm của phương pháp giáo dục STEAM

Phương pháp giáo dục STEAM mang lại nhiều lợi ích thiết thực, giúp trẻ phát triển toàn diện về tư duy và kỹ năng. Cụ thể:

• Tính thực tiễn cao: Thông qua các dự án và hoạt động thực hành, trẻ được áp dụng kiến thức lý thuyết vào các tình huống thực tế, từ đó rèn luyện khả năng giải quyết vấn đề hiệu quả.

• Phát triển tư duy toàn diện: STEAM giúp trẻ rèn luyện các kỹ năng tư duy phản biện, tư duy logic, khả năng sáng tạo và thiết kế ý tưởng.

• Trang bị kỹ năng mềm cần thiết: Trẻ học cách làm việc nhóm, quản lý thời gian, thực hiện dự án và xử lý tình huống, giúp chuẩn bị tốt cho tương lai.

• Khơi nguồn cảm hứng học tập: Các hoạt động thực hành khuyến khích sự tò mò và đam mê khám phá ở trẻ, tạo động lực học tập lâu dài.

• Hình thành thói quen học tập tích cực: STEAM giúp trẻ xây dựng tư duy học hỏi không ngừng và khả năng nghiên cứu độc lập.

Phương pháp giáo dục STEAM mang lại nhiều lợi ích về giải quyết vấn đề trong cuộc sống

– Ưu điểm của phương pháp giáo dục Montessori

Montessori tập trung vào việc phát triển sự tự lập và khả năng chủ động học tập của trẻ ngay từ nhỏ. Những ưu điểm nổi bật bao gồm

• Phát triển tính tự lập: Phương pháp này khuyến khích trẻ làm chủ các hoạt động cá nhân mà không phụ thuộc nhiều vào cha mẹ hoặc giáo viên.

• Xây dựng tư duy và hành động độc lập: Trẻ học cách suy nghĩ và ra quyết định dựa trên hiểu biết và trải nghiệm thực tế.

• Khai phá tiềm năng não bộ: Montessori chú trọng vào việc tối ưu hóa sự phát triển trí não trong giai đoạn vàng của trẻ, tạo nền tảng vững chắc cho tương lai.

• Hình thành thói quen tự học và tự chăm sóc bản thân: Trẻ được hướng dẫn cách quản lý thời gian và chăm sóc môi trường sống, giúp rèn luyện trách nhiệm và tính kỷ luật.

Tham khảo thêm bài biết: 5 lợi ích tuyệt vời của giáo dục STEAM: Mở ra tương lai cho con bạn!

1.3. Nguyên tắc giảng dạy giúp việc học hiệu quả của phương pháp giáo dục STEAM và Montessori

Không chỉ giáo dục STEAM hay Montessori, mà bất kỳ phương pháp giáo dục nào cũng đòi hỏi giáo viên phải hiểu và áp dụng đúng các nguyên tắc.

– Phương pháp giáo dục STEAM 

Phương pháp STEAM đòi hỏi cách tiếp cận khoa học và tập trung vào ứng dụng thực tế. Để tiếp cận STEAM hiệu quả, chúng ta cần đảm bảo 4 yếu tố chính sau:

1. Học để áp dụng

STEAM nhấn mạnh vào việc kết nối lý thuyết với thực tiễn thông qua các dự án thực hành, giúp trẻ nhận thức rõ giá trị ứng dụng của kiến thức đã học.

2. Lấy học sinh làm trung tâm

• Khuyến khích trẻ tự chọn dự án để tham gia.

• Giúp trẻ rút ra bài học từ những sai lầm và điều chỉnh để hoàn thiện.

• Tạo điều kiện để trẻ lắng nghe ý kiến, chia sẻ quan điểm và làm việc nhóm.

• Đề cao sự sáng tạo và tư duy phản biện thay vì chỉ tập trung vào kết quả.

3. Vai trò định hướng của giáo viên

Giáo viên đóng vai trò hướng dẫn, hỗ trợ và đồng hành, tạo điều kiện để trẻ tự do khám phá và phát triển kỹ năng.

4. Sự đa dạng trong chủ đề học tập

Các chủ đề được thiết kế gần gũi với đời sống thực tế, giúp trẻ dễ dàng liên hệ và ghi nhớ kiến thức.

Trường mầm non STEAMPlus đã áp dụng STEAM vào hoạt động giảng dạy và học tập như thế nào? Mời quý phụ huynh tham khảo những bài viết sau:

Khám phá hoạt động STEAM tại STEAMPlus – Nơi khơi dậy đam mê học tập cho trẻ mầm non

STEAMPLUS – Điểm sáng đi đầu trong giáo dục mầm non tại Quận Tây Hồ

Phương pháp giáo dục STEAM có 4 nguyên tắc chính 

– Phương pháp giáo dục Montessori

Phương pháp Montessori dựa trên niềm tin rằng: “Học tập là một nhu cầu tự nhiên và mang tính tự phát ở trẻ em.” Điều này nhấn mạnh sự tôn trọng đối với khả năng tự học và phát triển của trẻ. Các nguyên tắc cụ thể được áp dụng nhằm tạo điều kiện cho trẻ phát triển tối đa tiềm năng của mình.

1. Tôn trọng trẻ em

Montessori tôn trọng sự khác biệt và tính độc lập của từng trẻ. Trẻ được trao quyền tự do lựa chọn các hoạt động học tập và phát triển kỹ năng phù hợp với sở thích cá nhân. Sự chủ động này tương đồng với triết lý giáo dục STEAM, nơi học sinh luôn được đặt làm trung tâm của quá trình học tập.

2. Phương pháp cụ thể cho giai đoạn hợp lý của trẻ

rẻ em trải qua những “giai đoạn nhạy cảm” – khoảng thời gian mà chúng đặc biệt nhạy bén và tò mò về một số kỹ năng hoặc khái niệm nhất định. Giáo viên Montessori đóng vai trò là người quan sát, cung cấp giáo cụ phù hợp và tạo môi trường học tập thuận lợi, nhưng không áp đặt hay can thiệp trực tiếp. Trẻ được phép học tập và khám phá theo tốc độ riêng, từ đó phát triển sự tập trung và niềm yêu thích học hỏi.

3. Khái niệm “Trí tuệ hấp thụ”

Theo Tiến sĩ Maria Montessori, giai đoạn từ 0 đến 6 tuổi là “thời kỳ vàng” cho sự phát triển trí tuệ. Trong khoảng thời gian này, não bộ của trẻ hoạt động như một “miếng bọt biển”, hấp thụ kiến thức từ môi trường xung quanh một cách tự nhiên và dễ dàng. Phương pháp này tận dụng giai đoạn nhạy bén này để nuôi dưỡng sự sáng tạo, tò mò và năng lực tư duy ở trẻ.

4. Môi trường học tập kết hợp đa độ tuổi

Các lớp học Montessori thường được tổ chức theo mô hình độ tuổi pha trộn, ví dụ: trẻ từ 3–6 tuổi hoặc từ 6–9 tuổi cùng học trong một môi trường chung. Mô hình này mang lại nhiều lợi ích:

• Trẻ lớn đóng vai trò lãnh đạo: Hướng dẫn và hỗ trợ trẻ nhỏ, qua đó phát triển kỹ năng giao tiếp và trách nhiệm.

• Trẻ nhỏ học thông qua quan sát và bắt chước: Tăng khả năng tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên và trực quan.

• Phát triển kỹ năng xã hội: Trẻ học cách làm việc nhóm, chia sẻ và hợp tác thông qua các hoạt động chung.

2. So sánh điểm khác biệt của phương pháp giáo dục STEAM và Montessori

Chúng tôi đã khám phá các khía cạnh của hai phương pháp này đối với sự phát triển của trẻ em. Sau đây là tổng quan nhanh về những điểm giống và khác nhau của chúng:

Mô tả	Montessori	STEAM
Mục tiêu	Đào tạo ra những trẻ cân bằng, tự chủ, độc lập và ham học hỏi	Đào tạo ra những cá nhân có tư duy phản biện, hiểu biết khoa học, những người sẽ hình thành nên thế hệ nhà đổi mới tiếp theo
Phương pháp học	Học tập phải được tổ chức, dễ tiếp cận, có thể dự đoán và nhất quán để giúp trẻ học tốt nhất	Dựa trên giả định rằng trẻ nhỏ tự nhiên tiếp xúc với các vật liệu, thử nghiệm và giải quyết vấn đề, khiến đây là độ tuổi lý tưởng để xây dựng văn hóa khoa học Thúc đẩy tư duy dựa trên tìm tòi, khám phá thay vì cung cấp thông tin và câu trả lời
Học thuật	Kiến thức học tập theo khả năng của mỗi trẻ và tự chọn bài tập. Việc học diễn ra thông qua các hoạt động thực tế trong cuộc sống, chẳng hạn như nấu ăn, tưới cây và lau cửa sổ.	Áp dụng kiến thức vào cuộc sống hàng ngày để khuyến khích trẻ tư duy phản biện và xây dựng nền tảng kiến thức khoa học.
Vai trò của giáo viên	Vai trò của giáo viên là hướng dẫn chứ không phải dạy trực tiếp. Giáo viên coi mình là người làm vườn và trẻ em là hạt giống, tạo điều kiện phù hợp để trẻ em phát triển độc lập. Quan sát học sinh và chuẩn bị môi trường theo khả năng của trẻ	Vai trò của giáo viên là thúc đẩy tư duy phản biện ở trẻ em thông qua các câu hỏi về những gì chúng đang làm, tự nhiên biến trò chơi thành việc học.
Tổ chức lớp học	Các lớp học có nhiều độ tuổi, cho phép trẻ nhỏ học hỏi và được truyền cảm hứng từ các học sinh lớn tuổi hơn trong khi cung cấp các cơ hội lãnh đạo cho trẻ lớn tuổi hơn. Học sinh được phân nhóm học theo độ tuổi: mẫu giáo, 3-6 tuổi	Không có quy định nào về lớp học
Công nghệ	Việc sử dụng công nghệ được giảm thiểu để tránh ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ và khả năng sáng tạo	Công nghệ được sử dụng trong những mục đích bài giảng nhất định
Sự sáng tạo	Trí tưởng tượng được khuyến khích thông qua cuộc sống thực tế hơn là tưởng tượng cho đến khi trẻ hiểu cuộc sống một cách cụ thể.	Được khuyến khích thông qua việc giải quyết vấn đề

3. STEAM đang được áp dụng trong giảng dạy tại STEAMPlus

Tại Trường mầm non STEAMPlus, STEAM là phương pháp giảng dạy chính của trường, tập trung khai thác tiềm năng của môi trẻ mà không áp đặt hay chỉ đạo. Nhà trường tôn trọng tính cách của từng trẻ và tạo điều kiện để trẻ phát triển khả năng riêng.

STEAMPlus đặt trọng tâm vào việc phát triển đa giác quan thông qua các bài học và hoạt động tương tác. Trẻ được tiếp xúc với màu sắc, âm thanh, hình khối và vật liệu thực tế để kích thích sự phát triển của não bộ và các kỹ năng vận động. Điều này giúp trẻ không chỉ học qua sách vở mà còn qua trải nghiệm thực tế, từ đó ghi nhớ và áp dụng kiến thức một cách tự nhiên và lâu dài.

Tại đây, trẻ được phát triển đa giác quan với các giáo cụ được thiết kế riêng phục vụ cho phương pháp giáo dục STEAM. Hệ thống giáo cụ tại STEAMPlus được thiết kế chuyên biệt để hỗ trợ tối đa cho phương pháp giáo dục STEAM. Các công cụ này giúp trẻ khám phá khoa học và kỹ thuật qua thực hành và khơi gợi sự sáng tạo thông qua các hoạt động nghệ thuật và thiết kế. Trẻ được phát triển toàn diện cả về trí tuệ, cảm xúc và kỹ năng xã hội.

Tại STEAMPlus, mỗi đứa trẻ đều được coi là một cá nhân đặc biệt với những thế mạnh và tiềm năng riêng. Chúng tôi cam kết tạo dựng một môi trường học tập an toàn, thân thiện và đầy cảm hứng, nơi trẻ được khuyến khích thử nghiệm, sáng tạo và phát triển vượt bậc.

Trường mầm non STEAMPlus tự hào tiên phong áp dụng phương pháp giáo dục STEAM tại Việt Nam

Mỗi phương pháp đều hướng đến mục tiêu tối ưu hóa những năm đầu đời của trẻ để giúp trẻ đạt được tiềm năng của mình. Tuy nhiên, mỗi phương pháp đạt được điều này theo những cách rất khác nhau. Montessori tập trung vào việc tạo ra một đứa trẻ toàn diện, trong khi STEM/STEAM nhấn mạnh nhiều hơn vào thành phần khoa học. Tại STEAMPlus, chúng tôi tự hào là đơn vị tiên phong áp dụng phương pháp giáo dục STEAM, phương pháp này hiện đang mang lại kết quả tốt nhất trong việc học tập ở trẻ nhỏ. Để tìm hiểu thêm về phương pháp sư phạm của chúng tôi, hãy truy cập trang wPhương Pháp Montessorieb của chúng tôi .